Είχε και η βαυαροκρατία διόδια
Είχε και η βαυαροκρατία διόδια

Είχε και η βαυαροκρατία διόδια, “Μπομπολαίους” και “Καλογρίτσες”

Με αφορμή τη συζήτηση για τους νέους δρόμους (Κορίνθου- Πατρών, Αντιρρίου- Ιωαννίνων και τμήματα του Αθηνών- Θεσσαλονίκης) και τα διόδια που θα πληρώνουν οι διερχόμενοι, μια αναζήτηση στα φύλλα της Εφημερίδας της Κυβερνήσεως, αποδεικνύει ότι τα διόδια είναι μια παλιά ιστορία, τουλάχιστον 175 χρόνων!
«… εφ’ εκάστου ζώου»
Διαβάζουμε λοιπόν στο φύλλο αρ. 15 του 1842, με ημερομηνία 6 Ιουλίου:
«… Επιτρέπεται εις τον δήμον Αθηνών να εισπράττη διόδια επί της εξ Αθηνών εις Πειραιά αγούσης οδού επί τρία έτη… Τα διόδια ταύτα προσδιορίζονται εις πέντε λεπτά εφ΄ εκάστου ζώου»…
Το διάταγμα φέρει την υπογραφή του βασιλιά Όθωνα και φυσικά αφορά σε ζώα, αφού το πρώτο αυτοκίνητο (τροχήλατο όχημα) έκανε την εμφάνιση του στην Αθήνα το 1893.
Το ενδιαφέρον δεν εντοπίζεται μόνο στην επιβολή διοδίων «εφ΄εκάστου ζώου», αλλά και στις εξαιρέσεις. Διαβάζουμε, λοιπόν, ότι από την πληρωμή διοδίων εξαιρούνται:
 « 1. Οι ίπποι της Αυλής.
Οι ίπποι των παρά τη ελληνική κυβερνήσει αντιπροσώπων των ξένων Δυνάμεων και της συνοδείας αυτών.
Οι ίπποι της χωροφυλακής, του ιππικού και εν γένει των ενεργεία αξιωματικών του στρατού…».
Τα χρόνια πέρασαν και τα διόδια ζουν και βασιλεύουν για να θυμίζουν (εκτός των άλλων) και τη συνέχεια του ελληνικού κράτους από τη βαυαροκρατία μέχρι σήμερα, τηρουμένων των αναλογιών.
Σήμερα οι εργολάβοι, κατασκευαστές των δρόμων, προικίζονται από το κράτος με δισεκατομμύρια είτε από τον κρατικό προϋπολογισμό, είτε από κοινοτικά κονδύλια, είτε από τις τράπεζες με εγγύηση του ελληνικού δημοσίου, είτε από την προείσπραξη διοδίων, λεφτά πληρωμένα από τους φορολογούμενους.
Τότε όμως, το 1852, το κράτος προίκιζε τους εργολάβους της εποχής με την απλήρωτη, υποχρεωτική, δηλαδή καταναγκαστική, εργασία των πολιτών!

Καταναγκαστική εργασία 

Διαβάζουμε λοιπόν στο φύλλο της Εφημερίδας της Κυβερνήσεως αριθμός 39, του 1852, με ημερομηνία 2 Σεπτεμβρίου, από το νόμο «Περί οδοποιίας», με υπογραφή της βασίλισας Αμαλίας:
«Αι εθνικαί οδοί θέλουν κατασκευάζεσθαι δαπάνη του δημοσίου και τη προσωπική συνδρομή των κατοίκων των επαρχιών δι ως αυταί θέλουν διέρχεσθαι».
Σε επόμενο άρθρο του ίδιου νόμου προσδιορίζεται η «προσωπική συνδρομή» των κατοίκων:
«Η δια την κατασκευήν των εθνικών οδών δαπάνη διαιρείται εις δαπάνην αντί των κυρίως τεχνικών έργασιών, και εις δαπάνην αντί των απλών εργασιών. Και η μεν πρώτη υπολογίζεται εις χρήματα και γίνεται εκ του δημοσίου ταμείου εις βάρος του προϋπολογισμού του επί των Εσωτερικών υπουργείου η δε δευτέρα υπολογίζεται εις ημεροκάματα εις βάρος των κατοίκων των επαρχιών δι ων αυταί διέρχονται».
Στα καταναγκαστικά έργα για την κατασκευή των δρόμων συμμετείχαν όλοι οι κάτοικοι των συγκεκριμένων περιοχών ηλικίας άνω των 18 ετών, με υποχρέωση να κάνουν 12 μεροκάματα το χρόνο ο καθένας.

Ο κανόνας και οι εξαιρέσεις

Βεβαίως υπήρχαν και οι εξαιρέσεις, αφού απαλλάσονταν οι παπάδες, οι δήμαρχοι, οι πάρεδροι, οι στρατιωτικοί και οι «υπάλληλοι ξένων Δυνάμεων».
Όμως, οι εξαιρέσεις δεν αφορούσαν μόνον τις συγκεκριμένες κατηγορίες αφού σε άλλο άρθρο του νόμου οριζόταν ότι: «Η εργασία χορηγείται ή προσωπικώς, ή δια χρημάτων, κατ΄επιλογήν του οφείλοντος αυτήν». Που σημαίνει ότι όσοι είχαν να πληρώσουν απαλλάσονταν από την εργασία.
Επομένως, αυτοί που έμεναν για την καταναγκαστική εργασία ήταν αυτοί που δεν είχαν να πληρώσουν, δηλαδή οι φτωχοί αγρότες και εργαζόμενοι.
Και σ΄ αυτόν το νόμο, του 1852, οριζόταν το ύψος των διοδίων για όσους περνούσαν από τους συγκεκριμένους δρόμους, με τις αντίστοιχες εξαιρέσεις.

Οι «Μπομπολαίοι» της εποχής 

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το άρθρο του νόμου που ορίζει ότι «τα διόδια ενοικιάζονται κατά τετραετίαν»…
Είχε λοιπόν και η βαυαροκρατία τους δικούς της «Μπομπολαίους» που είχαν το δικαίωμα είσπραξης των διοδίων και της «αξιοποίησης» τους!
Κάθε αναλογία του τότε με το σήμερα, φυσικά, δεν είναι τυχαία…
Το κερασάκι στην «τούρτα» αυτού του νόμου μπαίνει με το άρθρο που ορίζει ότι:
«Προς εκτέλεσιν των δια των προηγουμένων άρθρων ανατεθέντων εις τας επαρχίας και δήμους τεχνικών εργασιών, επιτρέπεται η επιβολή εκτάκτων φόρων, τους οποίους θέλουν ψηφίσει τα δημοτικά και επαρχιακά συμβούλια επί τη βάσει των συντασσόμενων υπολογισμών».
Δηλαδή, δεν έφταναν όλα τα άλλα (δημόσια δαπάνη, καταναγκαστική εργασία, διόδια), έπεφτε και ο έκτακτος φόρος.
Για να έχουμε έτσι την πλήρη εικόνα μιας εποχής πριν 175 χρόνια, για να συγκρίνουμε και να καταλάβουμε τις διαφορές και τις ομοιότητες με τη σημερινή εποχή.